Σικελία : η τύχη των Αθηναίων αιχμαλώτων

Θουκυδίδης, Ἱστορίαι 7.86 – 87 [Μτφρ. Ε. Μ. Σούλη : Θουκυδίδη Ιστορία (Τα Σικελικά) (Γ' Γυμνασίου), ΟΕΔΒ, Αθήνα 1988]

Τον Σεπτέμβριο του 413 π.Χ. οι Αθηναίοι, μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια να καταλάβουν τις Συρακούσες με πολιορκία, υποχωρούν με κατεύθυνση τον νότο της Σικελίας, αφήνοντας στο έλεος των εχθρών τους τους άρρωστους και τους τραυματίες. Στον ποταμό Ασσίναρο το αθηναϊκό εκστρατευτικό σώμα, που τόσο φιλόδοξα είχε ξεκινήσει το 415 για την Σικελία (βλ. ΕΔΩ), υφίσταται πανωλεθρία. Η συνέχεια περιγράφεται στο παρακάτω απόσπασμα από το ιστορικό έργο του Θουκυδίδη.

86 Αφού συγκεντρώθηκαν οι Συρακούσιοι και οι σύμμαχοί τους, πήραν μαζί τους όσο περισσότερους αιχμαλώτους μπορούσαν και τα λάφυρα και γύρισαν στην πόλη. Και όλους τους υπόλοιπους Αθηναίους και συμμάχους που συνέλαβαν τους κατέβασαν στα λατομεία, επειδή νόμισαν ότι αυτά αποτελούσαν την ασφαλέστερη φρούρησή τους (σύμφωνα με το σχόλιο του βιβλίου, ο Πλούταρχος παραδίδει πως ορισμένοι κέρδισαν την ελευθερία τους απαγγέλλοντας χορικά από τραγωδίες του Ευριπίδη). Όμως το Νικία και το Δημοσθένη (πρόκειται για τους δυο Αθηναίους στρατηγούς.

Κατά την υποχώρηση των Αθηναίων ο Δημοσθένης ηγείτο της οπισθοφυλακής και είχε αιχμαλωτιστεί νωρίτερα), χωρίς τη θέληση του Γύλιππου (Σπαρτιάτης στρατηγός, που είχε σταλεί το 414 στην Σικελία, προκειμένου να ενισχύσει τις Συρακούσες, που πολιορκούνταν από τους Αθηναίους), τους έσφαξαν. Γιατί ο Γύλιππος νόμιζε πως θα ήταν γι’ αυτον ένα λαμπρό κατόρθωμα, εκτός από τ’ άλλα επιτεύγματά του, να φέρει στους Λακεδαιμόνιους και τους στρατηγούς με τους οποίους πολεμούσε. Και συνέβαινε ο Δημοσθένης να είναι ο πιο άσπονδος εχθρός τους, εξαιτίας των γεγονότων στη νήσο Σφακτηρία και στην Πύλο, ενώ ο Νικίας ήταν φιλικότατος, εξαιτίας των ίδιων γεγονότων. Γιατί ο Νικίας έδειξε προθυμία να απελευθερωθούν οι Λακεδαιμόνιοι, που είχαν συλληφθεί αιχμάλωτοι στη Σφακτηρία, και έπεισε τους Αθηναίους να συνάψουν ειρήνη (το 425 π.Χ. 294 Σπαρτιάτες οπλίτες, έχοντας αποκλειστεί στο νησί Σφακτηρία, παραδόθηκαν στους Αθηναίους. Αρχηγοί της επιχείρησης στην Σφακτηρία ήταν ο Δημοσθένης και ο Κλέων. Το γεγονός προκάλεσε μεγάλη έκπληξη στους Έλληνες, αφού Σπαρτιάτες κατέθεταν – για πρώτη φορά στα χρονικά – τα όπλα. Οι αιχμάλωτοι, μάλιστα, οδηγήθηκαν στην Αθήνα. Επέστρεψαν στην πατρίδα τους το 421, όταν Αθήνα και Σπάρτη συνήψαν την ειρήνη του Νικία – πρόκειται για τον Νικία του κειμένου, που είχε αναλάβει τις διαπραγματεύσεις από την πλευρά των Αθηναίων – , με την οποία έληξε η πρώτη φάση του Πελοποννησικακού Πολέμου). Για όλα αυτά οι Λακεδαιμόνιοι ήταν φιλικοί απέναντί του και γι’ αυτό το λόγο ακριβώς και ο Νικίας έδειξε εμπιστοσύνη στο Γύλιππο και παραδόθηκε σ’ αυτόν. Αλλά μερικοί Συρακούσιοι έπεισαν τους συμμάχους και φόνευσαν το Νικία. Άλλοι, όπως ανέφεραν φήμες, γιατί φοβήθηκαν, επειδή ήταν σ’ επικοινωνία μαζί του, μήπως βασανιστεί για να κάμει αποκαλύψεις γι’ αυτό το ζήτημα και τους δημιουργήσει μπλεξίματα σε καιρούς επιτυχίας. Ενώ άλλοι, και κυρίως οι Κορίνθιοι, μήπως δωροδοκήσει κανένα, γιατί ήταν πλούσιος, και αποδράσει και δημιουργηθούν πάλι σ’ αυτούς, εξαιτίας του, νέα προβλήματα. Έτσι ο Νικίας εκτελέστηκε από κάποια τέτοια αιτία ή από αιτία πολύ παραπλήσια. Και σίγουρα ο Νικίας, λιγότερο από όλους τους Έλληνες του καιρού μου άξιζε να περιέλθει σε τέτοια συμφορά, γιατί εξασκούσε όλα τα καθιερωμένα έθιμα της κοινωνίας που έδειχναν τον ενάρετο άνθρωπο.

87 Αλλά εκείνους που κατέβασαν στα λατομεία οι Συρακούσιοι τους μεταχειρίστηκαν βάναυσα τον πρώτο καιρό. Γιατί, επειδή βρίσκονταν πολλοί μαζί σε βαθύ και στενό μέρος, στην αρχή βασανίζονταν από τον καυτό ήλιο, γιατί δεν υπήρχε στέγη, και από την αποπνιχτική ζέστη, που επικρατούσε ακόμη. Ενώ αντίθετα οι νύχτες που ακολουθούσαν ήταν κρύες, φθινοπωρινές, και από την απότομη αλλαγή της θερμοκρασίας προκαλούσαν ασθένειες. Κι επειδή, εξαιτίας της έλλειψης χώρου, όλα τα έκαναν στον ίδιο τόπο και επιπλέον επειδή τα πτώματα των νεκρών ήταν μαζί σωριασμένα το ένα πάνω στ’ άλλο, αυτών που πέθαιναν και από τα τραύματα και από τη μεταβολή των καιρικών συνθηκών και τα παρόμοια, υπήρχε δυσοσμία ανυπόφορη. Συνάμα υπέφεραν και από πείνα και δίψα (γιατί έδιναν στον καθένα τους για οχτώ μήνες μόνο μια κοτύλη νερό την ημέρα και δυο κοτύλες τρόφιμα) (σύμφωνα με το σχόλιο του βιβλίου, η κοτύλη ισοδυναμούσε με 230 γραμμάρια περίπου). Και από όλες τις άλλες δυστυχίες, που είναι επόμενο να υποφέρουν άνθρωποι που έχουν πεταχτεί σε τέτοιο τόπο, καμιά δεν υπήρχε, που να μη συμβεί και σ’ αυτούς. Και για εβδομήντα περίπου μέρες έζησαν έτσι όλοι μαζί συγκεντρωμένοι. Έπειτα, εκτός από τους Αθηναίους και μερικούς Έλληνες της Σικελίας και Ιταλίας, που είχαν εκστρατεύσει μαζί τους, όλους τους άλλους τους πούλησαν ως δούλους. Συνολικά πιάστηκαν αιχμάλωτοι, αν και είναι δύσκολο να μιλήσω με ακρίβεια, όχι λιγότεροι από εφτά χιλιάδες (κατά την υποχώρηση ο αρχικός αριθμός των Αθηναίων και των συμμάχων ανερχόταν στις 40000). Έτσι αυτή η επιχείρηση υπήρξε η μεγαλύτερη από όσες έγιναν σ’ αυτόν εδώ τον πόλεμο, και κατά τη γνώμη μου μεγαλύτερη και από όλα τα ελληνικά πολεμικά έργα, που γνωρίζουμε από την παράδοση. Για τους νικητές έργο ενδοξότατο, για τους ηττημένους καταστρεπτικότατο. Γιατί αφού νικήθηκαν σε όλα ολοκληρωτικά και σε κανένα τομέα δεν υπέφεραν λίγα, έπαθαν, όπως λέει η παροιμία, πανωλεθρία και το πεζικό και το ναυτικό. Τίποτε δεν υπήρξε που να μην χάθηκε και λίγοι από πολλούς γύρισαν στην πατρίδα. Και αυτά ήταν τα γεγονότα που συνέβησαν στην Σικελία.


Διαβάστε επίσης:

Καθώς μιλάμε Ελληνικά, στην πραγματικότητα διατυπώνουμε μαθηματικές εξισώσεις!!
Νάβις: Ο τελευταίος βασιλεύς των Σπαρτιατών
Το μυστικό των Ίνκας Άγνωστοι Έλληνες: Το μυστικό των Ίνκας
Τοὐλάχιστον 120.000 ἐτῶν ἱστορία μᾶς χρωστοῦν.
Κατακλυσμοί και Αρχαία Ελλάδα


* Αν σας άρεσε το άρθρο κάντε ένα like και κοινοποιήστε το στους φίλους σας!

archaeographus