Από τον κυκλαδικό πολιτισμό, της 3ης χιλιετίας π.Χ., τα κυκλαδικά ειδώλια, τα οποία εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, με εκτελεστές τριγώνου-άρπας, δίαυλου και σύριγγας του Πανός μαρτυρούν μια ζωντανή μουσική παράδοση ήδη από την εποχή αυτή. Μαρτυρίες διαθέτουμε και από το Μινωικό και τον Μυκηναϊκό πολιτισμό, της 2ης χιλιετία π.Χ., όπου πρωτοεμφανίζεται η λύρα, το σείστρο και τα κύμβαλα (ζίλια). Στα Ομηρικά έπη υπάρχουν πολλές μουσικές αναφορές ενώ γνωρίζουμε ότι τα ίδια τα ομηρικά έπη απαγγέλλονταν από τους ραψωδούς και τραγουδιόνταν με συνοδεία λύρας από τους κιθαρωδούς.
ΛΑΤΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΘΕΑΤΡΟ
Η λατρεία σημαντικών μορφών, όπως ο Απόλλωνας, ο Διόνυσος και ο Ορφέας, συνδέονται άμεσα με τη μουσική. Ειδικά ο Ορφέας έχει μια πολύ στενή σχέση με τη μουσική και με το ρυθμό.
Διάφοροι φιλόσοφοι, όπως ο Πυθαγόρας, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, έχουν διερευνήσει τη σχέση μουσικής με τα μαθηματικά, τη φιλοσοφία και την ψυχή. Διαμορφώνονται τυποποιημένα κομμάτια όπως ο παιάν, με συνοδεία κιθάρας προς τιμήν του Απόλλωνα, ο διθύραμβος, με αυλό, για τη λατρεία του Διονύσου, ο ύμνος, ο θρήνος, ο υμέναιος, γαμήλιο άσμα, και το σκόλιον, τραγούδι του κρασιού με αυλό ή βάρβιτο.
Τον 5ο αιώνα π.Χ. αιώνα διαμορφώνεται μια «νέα μουσική» με περισσότερη ποικιλία στους φθόγγους, τις μελωδίες και την έκφραση. Στους μετέπειτα χρόνους συγγράφονται θεωρητικά κείμενα της μουσικής, αποκρυσταλλώνεται η σημειογραφία, κατασκευάζονται νέα όργανα όπως η ύδραυλις, η ελληνική μουσική εξαπλώνεται σε όλο τον ελληνιστικό κόσμο, επηρεάζει εμφανώς τις μουσικές άλλων πολιτισμών, όπως της Ρώμης και της Μέσης Ανατολής και αποτελεί το διεθνές μουσικό σύστημα έως και τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους. Αργότερα, τόσο η μουσική του Βυζαντίου όσο και η μουσική της Δύσης κτίζονται πάνω σε αυτή τη μουσική παράδοση της οποίας εμφανή κατάλοιπα παραμένουν ζωντανά έως τις μέρες μας.
ΚΑΠΟΙΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ
Βασικές μαρτυρίες για την μουσική του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού είναι οι εξής: Τα γλυπτά, αγάλματα, ανάγλυφα, ειδώλια, απεικονίσεις, σε αμφορείς, τοιχογραφίες και μωσαϊκά. Θεωρητικά κείμενα αρχαίων συγγραφέων που περιγράφουν το μουσικό σύστημα, τη σημειογραφία, τα όργανα, τη σχέση της μουσικής με τη φιλοσοφία και τα μαθηματικά. Έμμεσες αναφορές από άλλα κείμενα, Όμηρος και ιστορικοί, που περιγράφουν τη μουσική πράξη ή τη μουσική ζωή. Υπολείμματα αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων που βρέθηκαν συνήθως σε τάφους και ιερά. Μουσικά κομμάτια, τραγούδια, ύμνοι και αποσπάσματα από τραγωδίες, καταγραμμένα σε αρχαία ελληνική μουσική σημειογραφία σε πάπυρους ή ανάγλυφα, περίπου 50 από τα οποία 10 εκτενή.
Οι μαρτυρίες αυτές μας επιτρέπουν να έχουμε μια αρκετά ολοκληρωμένη εικόνα για το μουσικό σύστημα, τα όργανα, τη μουσική ζωή και τη φιλοσοφία. Δε μας βοηθούν όμως αρκετά στην ηχητική απόδοση του ύφους των μουσικών αποσπασμάτων. Για το λόγο αυτό οι έως τώρα εκτελέσεις διαφέρουν μεταξύ τους. Ίσως μέσα από την έρευνα των έμμεσων μαρτυριών, αλλά και από την αντιπαραβολή με γειτονικούς μουσικούς πολιτισμούς καθώς και τη σύγχρονη μουσική παράδοση καταφέρουμε μελλοντικά να έχουμε μια πιστότερη ηχητική απόδοση της αρχαίας ελληνικής μουσικής.
Η ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΗ ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ
Όμως ο όρος «μουσική» δεν είχε, τότε, την ίδια έννοια. Παράγεται από τη λέξη «μούσα», από τις 9 Μούσες, τις θεότητες των τεχνών. Αρχικά «μουσική» ονομαζόταν οποιαδήποτε καλλιτεχνική ή πνευματική ενασχόληση. Ο Πλάτων στην «Πολιτεία» αναφέρει: «Ό,τι είναι για το σώμα η γυμναστική είναι για την ψυχή η μουσική».
Ειδικός όρος για τη μουσική δεν υπήρχε αλλά ανάλογα με το είδος της μουσικής πράξης χρησιμοποιούνταν αντίστοιχοι όροι: μέλος, αύλησις, κίθαρσις κ.ο.κ. Από τις 9 μούσες μάλιστα τουλάχιστον 5 προστάτευαν διαφορετικά είδη μουσικής πράξης. Ο όρος μουσική με τη σημερινή έννοια χρησιμοποιείται από τον 4ο αιώνα π.Χ. και ύστερα. Σήμερα όλες οι δυτικές γλώσσες για να αποδώσουν την τέχνη των ήχων χρησιμοποιούν παράγωγα της αρχαιοελληνικής αυτής ρίζας (music, musik, musica κ.ο.κ.).
Αυτή η μικρή εισαγωγή στη μουσική, στην αρχαία ελληνική μορφή της, θα είναι το έναυσμα για να ταξιδέψουμε στους μουσικούς δρόμους και για να φτάσουμε στη σημερινή εποχή μας.
Πηγή
Πηγή
